Orhun alfabesi ya da
Göktürk alfabesi (Azerice: Orxon əlifbası), Türklerin kullandığı ilk yazı sistemi olan ve Göktürkler'e ait Orhun Yazıtları'nda kullanılmasından ötürü bu adla anılan alfabedir.
Tarihi ve kullanımı
İlk buluntular ve çözülmesi
![Dosya:Kyzyl orkhon inscription.jpg](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_s1yxGkU3v2eE56Yt6DbUVSyWCBsAOduq3Iej4C2j0NgS3oKbmfmyA-Rb1Dv7M82gNibrI9GrYYMKt-GT_4FYMoL24tO6g1rNfUQ5navcIjC-jkVI-qxfSMb3g8Ay_K0DiQhWmMmJb30pC70PWQvlZuzKO2Qm3Y56cguLO7C8n1m_snc2Quq2Ou529Uyqi8-7q71DLpwndZ_Dmw-g=s0-d)
Orhun alfabesinden günümüze kalan en büyük kalıntılar olan Göktürkler
döneminde dikilen yazıtların çözülüp değerlendirilmeleri ancak 19.
yüzyıl sonunda gerçekleşebilmiştir. Bu yazıtlardan ilk bulunanları Yenisey Irmağı boyundakilerdir. 1889'da ise Orhun Yazıtları
denilen iki büyük yazıt daha ortaya çıkarılmıştır. Bunların öteki
yazıtlardan farklı olarak arka yüzlerinde Çince metinler bulunuyordu. Bu
yazıtlar 1893'te Danimarkalı Türkolog Vilhelm Thomsen tarafından çözülmüş ve böylece, bu yazıtların Kültigin ve Bilge Kağan
tarafından diktirilmiş oldukları, bu yazının Göktürklere özgü bir
alfabe olduğu ve bu dilin de Eski Türkçe'nin bir lehçesi olduğunu ortaya
çıkarılmıştır. Günümüzde, gün geçtikçe Asya’da bu yazı sistemiyle
yazılmış yeni Türk yazıtları ortaya çıkarılmakta ise de en tanınmış Türk
yazıtları hala Orhun Vadisinde, Yenisey ve Yedisu bölgesindekilerdir.
Tarihsel kullanımı
![](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_uYa4HBv8zx8ANTEWiv9kDu7RVjbtzYlq2_hXZZYSM2YgspViQ7JtkICMkmZ-Ng-kqGymFWl6mTI07PHzwqBAyNXuDFaz8Uq7F10_eY7wMEyiy8fPHdPLrUa6FvjHanHSzxCyk--oj-lyDLXR24fT7eVwUHGRQdVfurisniBmG6A_Yi8VGc4B6kOmiySaJyJ69YE-mq_WopanE=s0-d)
En eski örnek, Kazakistan'da Sakalara ait olduğu düşünülen Esik Kurganı'nda bulunan ve M.Ö. 4. yüzyıla tarihlenen
bir gümüş tabağın üzerindeki iki satırlık yazıda görülmektedir. Bundan
sonraki en eski örneği ise Orhun mezar külliyesindeki anıtların
dikilişinden iki yüzyıl önce Yenisey'deki anıtlarda görülür. Soğdiyan alfabesi, Pahlavi alfabesi ve Karosthi alfabesinden esinlenilerek icad edilen ve Sakalar, Hunlar, Gök Türkler, Uygurlar, Kırgızlar tarafından doğduğu coğrafyada kullanılan Orhun yazısı, bazı Türk boylarınca Avrupa'ya da taşınmıştır. Hatta 16. yüzyıla kadar Macaristan'da Sekeller arasında kullanıldığı bilinmektedir.
Kökeni hakkında tartışmalar
Kazım Mirşan
başta olmak üzere bir grup araştırmacı Orhun alfabesindeki birçok
harfin, diğer bütün alfabelerde olduğu gibi o milletin sık kullandığı
resimlerden türetildiğini, örneğin Orhun alfabesindeki
→ "y" harfi Türklerin hayatında önemli bir yer arz eden "yay" kelimesinden geldiğin ,
→ "oq" veya "ok" harfinin de bildiğimiz "ok" kelimesinden türetildiğini,
→ "ök" harfinin de eski Türkçe'de kullanılan "ök (keçi)" kelimesinden geldiğini öne sürmüştür.
Göktürk alfabesinin Soğdcadan (Sogd yazısından?) türediği de öne sürülmüştür Bu sava karşı çıkanlar ise bu bağıntıya dair bir kanıt olmadığı ve bu savın Pehlevi döneminde İran'daki ve çevre ülkedeki Türkleri etkilemek amacıyla desteklendiğini öne sürmektedir.
Yapısı
Orhun alfabesi ve bu alfabeyle yazılmış metinler Marcel Erdal , Wolfgang Scharlipp , Talat Tekin gibi araştırmacılar tarafından ayrıntılı olarak çalışılmıştır.
Orhun alfabesi'nde 38 harf vardır (Orhun harflerinin prototipi olarak
görülen Yenisey yazı sisteminde 150'den fazla işaret vardır. Bu
işaretlerin elenerek Orhun alfabesi'nde 38'e indirildiği görülüyor).
Bu harflerin 4 tanesi ünlü, geriye kalan 34 tanesi ünsüz
işaretleridir. Doğal olarak Türkçe'de bu kadar sessiz harf bulunmaz. Bu
durumun nedeni Orhun alfabesi'nde birçok sessiz harfin iki işaret ile
gösterilmesidir. Somutlaştırılırsa, yanındaki seslinin kalın ya da ince
oluşuna göre, "b,d,g,ğ,l,n,r,s,t,y" seslerini veren ikişer adet harf
mevcuttur. Yani "bilge" sözcüğünü yazarken kullanılan "b" ile "bars"
sözcüğünü yazarken kullanılan "b" birbirinden farklıdır. Ayrıca
"ık,ok,nç,yn" gibi çift ses, çift ünsüz işaretleri de mevcuttur.
Sessiz harfler açısından kalabalık olan Orhun alfabesi, Türkçe'nin 8
sesli harfine karşılık 4 harfe sahiptir. "a,e", "ı,i", "o,u", "ü,ö"
sesleri ayrılmadan yazılır ünlü uyumlarına göre gerektiği biçimde
okunur.
Orhun Anıtları ile dönemin öteki yazıtları arasında, hatta Orhun'daki
yazıtlar arasında kullanılan harflerin biçimleri bakımından (özellikle
Tonyukuk Anıtı'nda kullanılan yazıda) bazı farklılıklar vardır. Yine Tonyukuk Yazıtı'nda ötekilerde olmayan "baş" logogramı
ile s, ş seslerini ünleyen kare biçiminde bir harf daha vardır. Bu
harfler Göktürk alfabesinde olduğu gibi Türkiye Türkçesinde de çok
kullanılır.
Yazma şekli
Orhun harfleri kullanılarak yazılan metinde (günümüzde kullandığımız
Latin harfleriyle yazımda olduğu gibi) harfler bitişmez, ayrı yazılır.
Sözcükler, aralarına üst üste iki nokta koyulmak suretiyle birbirinden
ayrı yazılır. Bunun dışında herhangi bir noktalama işareti yoktur. Yazı
genellikle (Arap ve Fars alfabesindeki gibi) sağdan sola yazılır. Soldan
sağa yazıldığı durumlarda harfler de ters dönük olarak yazılır.
Orhun yazısında seslilerin çoğu kez yazılmadığı görülür. Sesliler ilk
hecede yazılır, sonrasında gelen sesliler de aynıysa diğerleri yazılmaz.
Son harf sesliyle bitiyorsa o sesli de yazılır. Orhun yazısının sessiz
harf yazımı da sağlamdır. Harf fazlalığına karşın önemli bir karışıklık
ve karıştırma durumu görülmez. Ancak kalın ve ince sessizlerin, bazı
yerlerde birbirinin yerine kullanıldığı da görülür. Ayrıca "s" harfi
birçok kez "ş" için de kullanılmış ve ayrıca birbirine benzediği için
(tabi ki Orhun alfabesinde) bir iki sözcükte de "l" yerine "ş" ve "kalın
s" yazılmıştır.
Yazma kuralları türkolog Mehmet Kömen tarafından da kitaplaştırılmıştır.
Harfleri
Göktürk (Orhun) Abecesi
Kullanım |
Göstergeler |
Latin harf çevirisi (transliterasyon) ve IPA çevriyazısı (transkripsiyon) |
Ünlüler |
![Old turkic letter A.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_tQkhszWG7gkjbZU6RlI_xMTjNAFvZ10SNKZ-6vZNTlel17qlqF2GtThjI6Kf7bBvTchJFQSc9pPMXwPWp4maf0Fw35hMn1BoFKg5reEOCSBvRkm9SDRzripVKoVkTlqiBt6Kj3Fd49r_pfxIYyAlNO0RKqAGFmVc8cy9-7cK9N1nM9XFj5pTrQgCUC943EifQ=s0-d) |
A,E |
/a/, /e/ |
![Old turkic letter I.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_tGaQhHZVNnfDzOnFl-JyfsLJmjtG49bOfDuqZ_SR2Jl4BWJtVRnGd2KCnnaZ48ykb0fTioRks5AS80-NzTc7m4w2Ag7utsrtfEL3PL0D6zwNXTi8bQ5UkB7mnrJ0CNIDRU9EL6JeCMBPlurpOL6C96oPLDhq-B2RiI1LTCynjeX9dIpO6uUhlkg87GsGr_o9E=s0-d) |
I,İ |
/ɯ/, /i/, /j/ |
![Old turkic letter O.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_sPLqoRCTkusBVIWVds5-TGEL-MvsDuGnd925aN6xQwI2MrPXh4CGfIixqM6aI5YKWiircGJFJsDIblt-JMKvLkCjQuZTnjQMz3G_Xm0d0pT4NeKCegUl18eiwBfDlb-DAeWLsUFw386x-48VR1_JvyGEYrxJ0VwzgvotmOQlG3A1SCRuQavWrKfTuW9Dxbsbw=s0-d) |
O,U |
/u/, /o/, /w/ |
![Old turkic letter U.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_vTBgDxT12PqepY4wNyL3_EPd5euXWch_jCauQLFiDpMZszfjnIsbD494y6z8V3CK_fe2qRSCoba6Hq0yvw-u_lZWdBkvbnqxRs16YwmadJrn3BC2GtVevYRCRDg6LnFkXEegRDETNSK3Cdb5Di9kmLnUcGIxKLzCk5iSd1jsr5nA71zS_B2AdMzwyRPhaZGQ=s0-d) |
Ö,Ü |
/ø/, /y/, /w/ |
Ünsüzler |
Ünlü Uyumu |
(¹) — Kalın,
(²) — İnce
ünlüler ile |
![Old turkic letter B1.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_vav8Ffd9Dl7xwuDEsGvSSsshCNAvZQS2jKTb36gVAchAi9oZP1zC0ZZABz9wKUVNakcc-7M9sOM0lrQIbIDJFynBetvAUALSxMAU-YYcYpRV4S-wByzOcTqRks82bjBDqVvlnTgS73YjbpsC_X7ahUSJ5U1tiHDlfoyCGCcP_xdKZIo5gwwbo8ebojf1yE0vLwRQ=s0-d) |
![Old turkic letter B2.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_vsR04idNapM1FZiGq9-L8TgbwCWIkMv-q0TbqiYGT2pRHaJE5EGWfFCsZ6qP_jV45j-VIH_V7tmVrlsYFZaXOllXOPpCh1VMMkecJzQL6jbNrY7qMTJcxh4N9-yuEakl8N53Fci5I74BxcXhHc2i5ZYmRc2q4UBI_JrnPbgyhNPEvb860zhF2TkexWPQ_H0NQ5Dw=s0-d) |
B¹ (ab) |
/b/ |
B² (eb) |
/b/ |
![Old turkic letter D1.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_uVu_E2Af3hSnEtN0E62_r3BeGY84H01rPcfsNATkpLUuI35dBwUoWRnPxJKxwykgKurrQkSo1nWacpz2Fis2jiDn-5qb3PRPah0KU5ksCAtKJHjGuupPgN9DF9XHFEz09iRi79T-mcQmFI34toIGVPZYwVPV7E-NLiyoepOQVJvaBZ9bTaltldwtN1hJ6enZnBZQ=s0-d) |
![Old turkic letter D2.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_sCvLv14b0GoinK8rpZksjGbMIKO2l8a5e8HlV6YT-Rzu37zrsXUjq7O3fX9xMnvZVBbMembk1LbH2nyt9oaDG6ul7Up6NZZXCiM2_FUlVXBmvMBYQ_fyzrwovQYbHeHXB9FUTo2aK_TogjOtBDCpRHOi15zCuV2oqUKa6MjQFm-J2TTHe6HpjVc6x5WdEfDlOkYA=s0-d) |
D¹ (ad) |
/d/ |
D² (ed) |
/d/ |
![Old turkic letter G1.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_sGAn0QPrEc9EOtk-Ionb4HFW53MGlm_gwlyDdScEukQWAZIm27wBCt2pMX_31RIDUDdP7_HO9dwS-uIMSAy51gSuWPiSu-W8k34eP0kQvRV6_4h9gS6gT6ZuS0yjLuEt-5sysvaOhFgU2BXf6ZaFMOTIdvHqpgKwf1Up3aJER1EuFCnoi24JMscLl0XllbKXUCUg=s0-d) |
![Old turkic letter G2.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_vr3qYw_WcU6yfrU_qQLHliIKmrnWxzOG6xqAFOf6XKI_JndgfpqY_f07A4WadYbsw9k174FJaeyB-SGj6c4cXFb3Y1UkzXLB91qFn2bNymWdQU5uok-rXC4ayt-NhoGqajT61c4d4ExX8mzbRwrmZClX2ujWYu9lnm9XAJ2WwWTSXoQYgHA9Y0UEJzypVoD5X2iQ=s0-d) |
G¹ (ag) |
/g/ |
G² (eg) |
/g/ |
![Old turkic letter L1.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_tuXXn3IcCRwT6pinjdDzZsMuz51Pu08Ic9YaBd8cLMQ9diibHgAQa9dIQHESGMCQMsfgKnHgW93f67OuCV61cdBmRkxE95WdrM2ZR9uB0zL1oaDN-7zJbIRfzyvkdWTvg5eMDBQdMXHsCX3B4qqJjw0R4-LPJQt8AaSlHJ3oFujXbGPOEVuQgeXEuuBqAGCKYDjQ=s0-d) |
![Old turkic letter L2.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_ts4W2kU-YTpPzkbz-14NKH8kmGoNSWdS-6D2qJMpwDQ_jGIZwud4oq9DOxvC1mDubO8SOuZFkZmxGLxiAiTpH1hmBm9Jl5AV67NmIH8Hd75w37ea5QUL8z2OwxpzALnsbOT2KskyNnBtf98OshJUMGJW7dExlniitSJc6snwucFdfgiesFF4YKzKuePXYK5GiQrQ=s0-d) |
L¹ (al) |
/l/ |
L² (el) |
/l/ |
![Old turkic letter N1.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_vGbUHh9K3h5qB9MWJ70lwAdi4tBOlWY24oInkXfs2aNsvLztjGa9Z5-_4G3gSw_Jo724exY2yYnVTSPigxVRYkxEPz-lWIHaK78dqjkfOH2xTnurCfYnfkBLs5B3GrsYXRFenNIZkohsdpE-uqgJzyePVkyxglisIud-udQBHchxrUDfEMKwCL7tKFtQTZTtwIgg=s0-d) |
![Old turkic letter N2.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_s8ZKUNJS9WMH-OaV70uWMF43d3EnOAxhvTJlEMsYJsUsVycSYortNuTWryp6GsY2i5vGlXw2jzH2kLlajesyfEaVVGbAywH9Nj6lHUoViAmibcgTlEd_hBhqUfGL0VnR_derZsAajxZtrFiptCmiLBywJO5oRlZEhDeXbcpGJp-_OKd7u3_qKoXGofffHqI7s5_w=s0-d) |
N¹ (an) |
/n/ |
N² (en) |
/n/ |
![Old turkic letter R1.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_vfAEdwXOmjCURnxZgryavk87v3BNGQJYwEisEuorhstI-EQlZ_Ecqhi_qAOw_O8yvhOoHy-V2XLkZeWXoeuh37a_Lbub29i1UQ9925QGQ4D6LXa3pONU0WSrWry9pN-upmxKdBHG01782M4nWleX2hbx6RmAig1J3kcoXaVAp-dBGBMnJDpu6uMKE06dPqdX67=s0-d) |
![Old turkic letter R2.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_tpRnY-4qF1BgLSyI7I_xiwf1LSga_pEIDALkMo8skuENawHqJ-S_-89ONHZcPti3OukrQCUxONq7lNBJzx6AoqEqILy6Z24oFC_1U8GhqqCiqlsoVmm7c3mNhC1LqkZO5NE6Uf62Jr_ufzz7W25gdBuqiz5UA9z_GhOxFuclYnCZS3ucZLqTRnxW3xYLfxJwXgLQ=s0-d) |
R¹ (ar) |
/r/ |
R² (er) |
/r/ |
![Old turkic letter S1.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_vi5Jjp9pfdp-xJLr9Xb1Mwe5yeE5QS6snrB1O-kuUdGaQWHhQKJcn2LX-QI2K8dGk3h8r3EfdWDqzT-OpzR7s3oKtGwqlxG1mZlkm5K9fZ-371_AEuQ9of_BsCN-Y-l0-SDoaJ9BfX2qj5GbuEaIfiDvaVunxZ2BysXGwnnoHJoCPhkiSNGWMvYRj5Gj96fVz8dg=s0-d) |
![Old turkic letter S2.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_ud6u7ReqlNcv9w7otPXZtaGxoFg7zVg8OszKnw7QdBlvHhUh1YKgaHLQYuQHBC8yzBJvKgTMlVy1i1OVO2MAE7VoN1-A4u4kMK_IR_YZr8mTGfKHAcXRjklfLJe07P5qJzjc30jX8SomsOjQ5z2Oh2ijJEUCOr6HC6pS8mI4JHLfalTXrCIDbOeYqQ1Z6JQB4iZQ=s0-d) |
S¹ (as) |
/s/ |
S² (es) |
/s/ |
![Old turkic letter T1.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_tiUCMMFqieAzjCO9RsA6A9c7C1RW3IPLGWSx4qXqN8W8ot1bCaNwjLWGvGo4xKpSKqfgZ76uJNMyb1h2j4ZYNdZdHDsuPGwuzwoVbysTQkvlXGUG_0xfOKbi7QXj7yQzJh9djqc2dFGiIONb-b-h9wu6B-xag_ACAFeeAJqavddBLCO1eBBZarWfcDCzb5zEBf6A=s0-d) |
![Old turkic letter T2.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_skiTW2XtV-6umFdpeSb8Ib8860vDoKf0DYD_XS_pI0iYqB5r3QEgtd3S2poTYTAvHthFG85ong-BilLl4GATykKMhTrV1cmNlNBZI5ttyCkIYueee2362QxC2c57-PKHlBP_2t4kAr4lwT1IdSbQPbbFGojmW_KGtCaOaollK_AHmUq6QJ1-4oT8MhYcxGgkW-=s0-d) |
T¹ (at) |
/t/ |
T² (et) |
/t/ |
![Old turkic letter Y1.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_tvOsFFP1g-2SZ6jjngwFUT9CZtjv24ECjqdtG8n7c0MWdIp-7t4sfSI0l9sbJXVQJpVNBLuG5pdEUzRjoy-434ajOR-ZPhRFYOSegAKx0Izh93r5yzLbV8ddUPXGWL0iFrSbE6QtSR_JjhAKrn5yCvu_vyjDUG3l56bjSEcyG4Sz5H_rPzgjl07uPm6ZDsLsdr=s0-d) |
![Old turkic letter Y2.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_vutXPaR7E-7rL1b_PRN_2rrxzo9x0oyOml2DInnyyIOc_Pvd_sJ2nXdfx3Bl83OzPMKLOIJCTZMDyjnDv-kdDgFK5zvhtSDVqKLhaSvkLFoSUAwIQJj3wFA4pNYEC7bxz-WkkLXFx6OwdNlesXWl7ebjMFlPAaHePKo-syaPQOeST5E7HzLWjDD4v0EhElaBwo8A=s0-d) |
Y¹ (ay) |
/j/ |
Y² (ey) |
/j/ |
Sadece (¹) — /q/
Sadece (²) — /k/ |
![Old turkic letter Q.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_vR4firQQ2IeHWyymwng5EMTSaJHcuum2NYdB8CNHWKHYKg88etNeFJgoPdNp53yqWi3RVBm4Qc1EUBNrRuk7smJp1J_P2Y03w3MVHWvh3QpFdfuT83LMwdM1h39cdxFqVi054G31suZDGGBumw6ghMNtgHsQNWIvyQw_ItZfU1WlCIpsnmCjVwikOuHq6CTec=s0-d) |
![Old turkic letter K.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_tQI28u_XzuWAR5mUJaQ0lS3_C8aaxccGZWMq4nf-5dUraOLwQRINAL4d74UpWkJ2TFhwrEKj3LQSBGv50oMYFuMerBT4GVYqlh1JIN_yL75xnlsV_q7vOZDknkT9P37q6BlKH36XOpulY3D_iy3RBwye2_L3tF-0uOkd_1YT0Rw7NKrJKIFqLMhXdG0hlx5wM=s0-d) |
K (ak) |
/q/ |
K (ek) |
/k/ |
Tüm ünlüler ile |
![Old turkic letter CH.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_uSktKV-G4LJ3oK_JdWLd6rqMzSPndKcqZxooGDKNxKzzYOtVHLqa12BFlFGhSfF38LkzkOB4TbbtEKUZ-J4pOzCgRDc8zpjb-R33d9sG8cAYEpk_1ayZr_4tZ8SW_6UX71I2qq0-RdUZNN_duzwopPR8XLmf7g1zqqnDYd4Gwg7qg1ruuokxqxel4z5RADMpcFPA=s0-d) |
-Ç |
/ʧ/ |
![Old turkic letter M.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_vC4wXFs0RfQta1zfsqgxI7OZBPk1J1NO5VFV9wzoOYjthMgWmOIhbIeLEeRw--5NpT1J-KrtjFn17HlfK0Mzoe-YW7FZnLaIRan6LDK4Dr6I4nnSuXoL4JoElZnJu5BpARSYNF6gDYYV6qs8xls0SHbmggGV1j1nqsaCYWQvXHIjbmH8NL9_-Y3m0EyLSc0xA=s0-d) |
-M |
/m/ |
![Old turkic letter P.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_uwsgpd-3j1nCT39owf63CJ9QXJssjFg3b8i4krqhwzExjHZuTohlFvCbhjt31uMvQbQbANbzE6-tnTqmB9JHS3EulQ6vF4QlOchFPEqpnLU0B3_rV0kWAPaH6K_DDiaNpvBt0YqsJjMPkmLf4a4wjiAwbrDDByuYhD8XfA7zpYVJdHwCx2tabQJDgU0-2UtdI=s0-d) |
-P |
/p/ |
![Old turkic letter SH.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_sO6z2KRXfX-ub3NXf-WR_AreDm6P0ukRHwgYh0q0JyeZH6Vk7j-Lah7RAhZATk5yXvQH98gJjM7dEmQltkApIU-UrvXTBwYKpSgoxRMJzB3HEBjAIxhBvOf6owULv8xTqoQB2Femv9oXqfypU66mVvXJGgT_KLcPv4-0dlOmIYXzAO7mvphvvGta6OUQmx_l3gnA=s0-d) |
-Ş |
/ʃ/ |
![Old turkic letter Z.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_sFYqlSh68JQ2AG84OTcAWBY6Pw_ZaQyPAesTPMl-r344NTzImdWQqDRIGOxRGu9qhl3QoaFQ7n5QSHrG4qGJpcjrylv2vNzyYBiMOJ1CaaTVYw2BshP83vmlNGecBrnmq6jdgFd-UQYnxGiN9cus2nSS-cC15GK7bCkM_s0HjF2L6Lprdi8heYLZD1h5mLuEY=s0-d) |
-Z |
/z/ |
![Old turkic letter NG.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_vruFXY7c2fgmOH15XDb-FzRDp_3QtuddBmBZ9_uK1aIkC7KofPjvDjtas3lRVInzZdYlxjx6kNNqCwzBYp08ZGTy1_3JBCLkzK5D0zbMEE2KpHnTDILrGPKt-yZDwfZsnbzPaoxLIxVlK3JaWj0y0Jx4F0bm2VlVJIJ9-K1SLfIAH6hEqXZexK4y4WyhDSighodA=s0-d) |
-NG (eñ) |
/ŋ/ |
Birleşik Sesler |
+ Ünlü |
![Old turkic letter ICH.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_sPS8JjCT-BfR-lx_7SzB-O2lU3IZY-bc90AS6NxnTSxSJspmknLHOvCqTVm3zjQobKtILy1rkKYi1ojScs4uJnMo8icAoNxPKbkknVBWrofjAY7EJ_JYfMxqGt8hNMQPMrDrXM91t3ztED_h0Mr9Fu2Ybr84KOvN5MvW-lFgUDQp_zB1zorU1uvJmirvmXlS0UwaMz=s0-d) |
İÇ, Çİ, Ç |
/iʧ/, /ʧi/, /ʧ/ |
![Old turkic letter IQ.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_v482ReQA70EiDx_m8FcxLfC9hT5chq27DfAaBK69p1eJcGVg3LgXJhwpen-vTFOMkliIkr4oEqBlHBCsicFzGH8WPIJAPPd_h45qoK59sMBDLzWQ9sgiMhd_0XZtgDJQi7U1vPb7yTUBl0OaJ_NX6K8d4jhvfqZKvCQrheVijqjhdhHNeOo9X3AW1BiUe_5qXOzg=s0-d) |
IK, KI, K |
/ɯq/, /qɯ/, /q/ |
![Old turkic letter OQ.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_uk34N4F3G9FPfltOe8SSme2wCbE5H94mTuMXhhm_aiXusbChDsswsukJzaKF4918-WsbX3DHmIjKUBu3FAZCdKrC6l74_9qa04sP58CWpCOFH90g_Q3rKOs6-bujfR4TiRNhP2WFqNen_031nJbooZGMhPS1UyLnv4lR8qYvdmUvt0EUIjZIBm5LQF_NdkMwGSnQ=s0-d) |
![Old turkic letter UK.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_sRtHkJVLTeZb7KnfE5_WNxTqTe10wKDz68qLfyFRA5oB4p4gGlMx0QORhMiusCxSz2SHQ3ul_wboGct_Y_oqp2hjNfTTq-wG3K_crNTagHqkuFXco-JBH4hqgNuvFRk6r8WdiiN9Sn80sL7BwHM_9mgvCGIvV-KDw2kjGSJmY1g-zmrYmisxMev5XDeDPDWLfGJQ=s0-d) |
OK, KO,
UK, KU,
K |
/oq/, /qo/,
/uq/, /qu/,
/q/ |
ÖK, KÖ,
ÜK, KÜ,
K |
/øk/, /kø/,
/yk/, /ky/,
/k/ |
+ Ünsüz |
![Old turkic letter NCH.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_tLYesgBFXdmMC1eUrgabfTzUrzYtH1F7i86nbq0eZyFzYGryTrW3PtgQtjFW8yrTePcCcH3Lfdztgvc3sfTaqD1VVOzCokmlKJvh3A2Y11RYEjdk0FoYJmWKitKTZ39eKvKLKZ2HzWAT5dHuGxWSFuJ1diZ8hcwp1tkC3bSqJXFOmj-EtmpXFQGdzE8dLklZ2BwXU=s0-d) |
-NÇ |
/nʧ/ |
![Old turkic letter NY.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_ti8Q9KCSCc0AIw9lf6wUgqzzGdXagFBSeGbrbxVK48JMl2BoCsIVNEcSnAuyDSSIpQmb5Av23bNRwL0-9mWXgg2NEutonhCAHDaBP_-R5XxnoY84EkPRp-KvGqfDLlfrKOoCr9eToZyg0aZHJ9OE6TnIF-Ms1Vq-MFTrR8Xmujs_GOTnR_5eM9XGyqt1YxAw9hVw=s0-d) |
-NY |
/ɲ/ |
![Old turkic letter LT.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_sPPlZ_MTPYH-tTSqY9CRs35VKPVSsWWx1pgrjBhTWwDPRp_sMJpJt_dMATk4sAipABiPnND4vjZXS9mXOfsEQcM9ZObgh79MSPFlEsUIMuI_huODsdSwy2Sp2G8x_hAcTVvNKEP4qlYP32Y_YgLmcCykBwdcdE__A5mzPy5FPbiqwPC-vllLo4SK61aaQ7lQXjpw=s0-d) |
-LT |
/lt/, /ld/ |
![Old turkic letter NT.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_vgfQ4B_KEbVyr-KBp3Pw87HsgsWpPXdlMsQZs0I5uRjD_7PaVoY0ixoMHOXB1eicaj8oufJx-gG6Y601lanka_dzn7DkSl77KlpN3LqEZ2LmDFJ3RhonGpBT8Vm8H61mGXSHO3eg4nliRPLtZAlWCDcHUjzdFA1HO9ND5xiiEMzAXLXjKLd96XWnf1P14uNLVH8g=s0-d) |
-NT |
/nt/, /nd/ |
Sözcük ayırma imi |
![Old turkic letter SEP.png](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_t6Xh5SOEJZFCsbVflf25BMIJGhKAG-VWl0W5XbDCYd-7PFZ0kgnlctqAq-eQkcTKVnHhKqGrZugdOcV83Ig5BiTYqy1j0ohiDiMjZsRun1ji0DO9IlrwDApMo-5cBaV_CX_9ayQ_OL0nDzc0Wa_i6271Ov2NedSz9JuA0Zv1Pnm3inrQDM77Rglm0KhdvCS2ZQ4-NA=s0-d) |
yok |
(-) — Sadece sözcük sonunda/ Kaynak: vikipedi |
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder